Kardiovaskularni sistem jedan je od najvažnijih infrastrukturanih sistema u našem telu. Njega bi mogli uporediti sa putnom i železničkom mrežom neke zemlje. Kao što ulicama i prugama kolaju ljudi i materijalna dobra, tako sudovima kola krv, prenositelj kiseonika, energenata (skrob i masti), građevnih komponenti (aminokiseline), otpadnih materije (mokraćna kiselina, urea), odbrambenih jedinica (leukociti), raznih proteina, glasnika (hormoni), i dr.

Kardiovaskularni sistem ima i zadatak da ujednači pogodne uslove u svakoj tački organizma održavajući stalnu temperaturu, pH, osmolaritet i dr.
Kardiovaskularni sistem se sastoji od centralne mišićne pumpe, srca, dvostrukog kruga sudova – jedan krug se zove plućna cirkulacija i vodi krv od srca u pluća i natrag u srce, a drugi krug je sistemska cirkulacija i vodi krv od srca u sve ostale delove organizma te natrag u srce. Koronarne sudove jesu sudovi koje krvlju napajaju samo srce. sudove koje vode krv od srca zovu se arterije, a sudove koje vode krv do srca jesu vene.
Arterijski sistem tela počinje sa glavnim velikim arterija kao što je npr, aorta, i progresivno se grana u sve manje i manje sudove, sve do nivoa kapilara. Kapilari zatim postaju najmanji sudovi venskog sistema, koji se, zatim, progresivno spajaju u sve veće i veće vene. One vraćaju krv natrag u srce. Svrha ovog elegantnog i kompleksnog sistema cevi jeste dostaviti kiseonik i nutrijente svakoj ćeliji organizma, preuzeti od njih ugljen dioksid i otpadne materije te transportovati ih u organe izlučivanja.
Kardiovaskularnim sistemom upravljaju centri u donjim delovima mozga – autonomni nervni sistem ubrzava i usporava rad srca. Tako simpatikus ubrzava rad srca, a parasimpatikus usporava rad srca. Takođe, autonomni nervni sistem utiče na širenje i sužavanje krvnih sudova te na taj način usmerava glavninu cirkulacije, zavisno kako je, kada i gde potreban veći protok. Adrenalin iz nadbubrežnih žlezda podstiče rad srca, a bubrezi kontrolišu ukupni volumen krvi.
Uz krvni sistem postoji i sistem limfnih sudova. On skuplja višak tkivne tečnosti u tkivima i vraća ga u sistem krvnih sudova. Limfni sudovi su važni i za apsorpciju masnoća iz creva te u odbrambenom sistemu organizma.
Bolesti sistema krvnih sudova jesu najčešće i najsmrtnonosnije bolesti koje zauzimaju vodeće mesto u ukupnoj smrtnosti od bolesti. Najčešće bolesti srca jesu slabljenje snage mišića srca (kardiomiopatije, kongestivna srčana insuficijencija), poremećaj ritma rada srca (aritmije) i nedostatak kiseonika u srčanom mišiću zbog bolesti koronarnih sudova (ateroskleroza, ishemijska bolest srca, angina pectoris, infarkt srca).
Opšta bolest sistema krvnih sudova jeste hipertenzija, povišeni arterijski pritisak, koji je faktor razvoja brojnih ostalih bolesti kardiovaskularnog sistema. Ateroskleroza je bolest oštećenja i suženja krvnih sudova. Najčeščća bolest vena jeste varikoziteti vena. Poseban problem u sistemu krvnih sudova jeste povišenje masnoća u krvi (hiperlipidemija), jer je važan faktor u razvoju ateroskleroze i ostalih bolesti ovog sistema.
Bolesti ovog sistema ne javljaju se iznenada – najpre započinju neprimetno i bez simptoma razvojem hipertenzije ili/i hiperlipidemije, zbog kojih dolazi do razvoja opasnijih bolesti kao što su ateroskleroza, ishemijska bolest srca (angina pectoris i infarkt srca). Na kraju se razvijaju kongestivna srčana insuficijencija i aritmije. Bolesti kardiovaskularnog sistema se često “vuku” do kraja života i mnoge od njih znaju biti hronične (hipertenzija, hiperlipidemija, angina pectoris). Uz lekove, pacijenti koji boluju od kardiovaskularnih bolesti mogu doživeti dugu starost, ali, na kraju često umiru zbog posledica tih bolesti.
Od bolesti kardiovaskularnog sistema se često umire, pa su lekovi za lečenje bolesti kardiovaskularnog sistema jedni od najpropisivanijih i najtrošenijih lekova u svetu.
Tako se za lečenje hipertenzije koriste diuretici, antihipertenzivi, ACE i AT II inhibitori, blokatori kalcijumovih kanala i beta-blokatori. Za lečenje aritmija koriste se antiaritmici, beta blokatori i blokatori kalcijumovih kanala. U lečenju i prevenciji ishemijskih bolesti koriste se beta-blokatori, vazodilatatori, blokatori kalcijumovih kanala i hipolipemici. Kod kardiogenog šoka koriste se srčani stimulatori. U lečenju kongestivne kardiotonični insuficijencije koriste se glikozidi digitalisa, diuretici, vazodilatatori i ACE inhibitori. Za lečenje povišenih masnoća u krvi i prevenciju ateroskleroze koriste se hipolipemici. Za lečenje bolesti vena (varikoziteti, hemoroidi) koriste se vazoprotektivi, a periferni vazodilatatori se koriste kod smetnji periferne cirkulacije u udovima.

Preparati sa dejstvom na srce

Za kretanje krvi kroz krvne sudove neophodna je pumpa. Ali ne bilo kakva jednostavna pumpa nego posebna dvostruka pumpa koja će “terati” i plućnu i sistemsku cirkulaciju, a da se pri tome krvi plućne i sistemske cirkulacije ne mešaju, jer imaju različita svojstva. To je postignuto uz pomoć četvorokomorne pumpe sastavljene od specijaliziranog mišićnog tkiva, vezivnog tkiva i električnog provodnog sistema, srca.
Srce se sastoji od dva paralelna sistema, leve i desne pretkomore (atrijuma) i komore (ventrikula). Pretkomore i komore su odvojene zaliscima, posebnim ventilima koji puštaju krv samo iz pretkomore u komoru. Komore su veće od pretkomora.
Krv ulazi u desnu pretkomoru preko dve velike vene – donje i gornje šuplje vene. Donja šuplja vena sakuplja krv iz donjih delova organizma (noge i trup), a gornja šuplja vena sakuplja krv iz ruku, glave, vrta i ramena. Iz desne pretkomore krv se pumpa u desnu komoru. Ona pumpa krv u plućnu cirkulaciju – u plućne arterije. Iz pluća se krv rešava ugljen dioksida i uzima kiseonik. Takva oksigenovana krv vraća se kroz plućne vene u srce i ulazi u levu komoru . Potom prolazi kroz mitralni zalistak (koji razdvaja levu pretkomoru i levu komoru) u levu komoru. Iz leve komore krv se pumpa u aortu i nastavlja prema telu.
Koronarne arterije opskrbljuju srce. Zbog činjenice da kontrakcija komora zatvara koronarne arterije u subendokardijalnoj regiji leve komore, upravo je ova regija posebno sklona oštećenju zbog nedostatka kiseonika. Protok krvi kroz koronarne arterije regulisan je hemijskim faktorima i simpatikusom.
Srce je pumpa koja radi šaržno, poput ručne pumpe za vodu. Srce je uređaj koji radi automatski, što znači da će se srčano tkivo spontano periodično kontrahovati, pa i onda kada nema nervne ili hormonalne stimulacije. Npr, ako srce izvadimo iz organizma i stavimo u Ringerov rastvor, ono će i dalje “kucati”.
Srčano mišićno tkivo je drugačije u odnosu na obično mišično tkivo. Naime, vlakna su postavljena mrežasto, pa se srčani mišić kontrahuje u sve tri dimenzije, dok se obično mišićno tkivo kontrahuje u samo jednoj dimenziji. Kardiotonični mišić je i sincijski, što znači da ako se jedna ćelija nadraži i kontrahuje (doće do akcionog potencijala) nadražaj se počinje širiti na druge ćelije koje se takođe kontrahuju.
Važan indikator funkcije srca jeste kardiotonični minutni volumen. To je volumen krvi koju leva komora izbaci u aortu tokom jedne minute. Normalno srčani minutni volumen iznosi 5 litara. Srčanii minutni volumen se izračunava kao umnožak volumena krvi kojeg srce izbaci u aortu tokom jednog srčanog ciklusa (normalno iznosi oko 72 ml) i brzine rada srca ( normalno 70 otkucaja u minuti).
Kada više krvi uđe u srce kardiotonični mišić se više rastegne, što uzrokuje da se srce jače stisne. Ovakva adaptacija omogućava srcu da pumpa više krvi ukoliko više krvi uđe u srce. Takav efekt naziva se Franck-Starlingov efekt.
Ukoliko srce ne može izbaciti dovoljno krvi pod normalnim srčanim ritmom tada govorimo o kongestivnoj srčanoj insuficijenciji (“slabo srce”). Najčešči lekovi koji se koriste u tom slučaju jesu kardiotonični glikozidi. Ukoliko sistem generisanja i provođenja impulsa u srcu ne funkcioniše kako treba, tada se javljaju aritmije koje obično lečimo antiaritmicima. Vazodilatatore koristimo u ishemijskoj bolesti srca za širenje krvnih sudova i poboljšavanje protoka krvi kroz kardiotonični mišić. Dakako, za lečenje bolesti srca koriste se i druge grupe lekova, pogotovo beta-blokatori i blokatori kalcijumovih kanala.

Prilagodjeno na srpski sa sajta farmakologija.com