Izvor: Doživeti 100

Briga za pacijenta je jedan od osnovnih principa farmaceutske delatnosti, ali kolege često zaboravljaju na još jednu važnu pre svega ljudsku ulogu koju imamo, a to je briga o planeti na kojoj živimo. Poražavajuće su činjenice koje pokazuju sebičnost ljudi prema prirodi.

Tekst: Estela Gaković Ranisavljević

Pravilno uklanjanje medicinskog otpada je obaveza svakog savesnog farmaceuta, a na pitanja na koji način i kako je ova oblast trenutno regulisana u Srbiji odgovorila nam je Radmila Šerović, šef Odseka za upravljanje komunalnim i posebnim tokovima otpada, Odeljenje za upravljanje otpadom, Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja.

Molim Vas ukratko predstavite osnovne odredbe Pravilnika o upravljanju medicinskim otpadom.

– Ovim Pravilnikom bliže se propisuje način i postupak upravljanja opasnim otpadom iz objekata u kojima se obavlja zdravstvena zaštita i način upravljanja farmaceutskim otpadom (u daljem tekstu: medicinski otpad), sadržina plana upravljanja otpadom i lista apoteka koje su dužne da preuzimaju neupotrebljive
lekove od građana.
Odredbe ovog Pravilnika ne primenjuju se na upravljanje radioaktivnim medicinskim otpadom, uključujući i radiofarmaceutike, kao i drugim vrstama medicinskog otpada, čije je upravljanje uređeno posebnim propisima.
Sem definisanja izraza upotrebljenih u ovom Pravilniku, navedenim Pravilnikom se propisuje način i postupak upravljanja medicinskim otpadom, koji podrazumeva izradu Plana upravljanja medicinskim otpadom, propisivanje uslova za sakupljanje i razvrstavanje medicinskog otpada na mestu nastanka, preuzimanje neupotrebljivih lekova od građana, pakovanje medicinskog otpada, obeležavanje i označavanje medicinskog otpada, transport medicinskog otpada unutar objekata u kojima se obavlja zdravstvena zaštita, transport medicinskog otpada od proizvođača do postrojenja za tretman otpada, skladištenje medicinskog otpada, način čuvanja skladištenog i patoanatomsklog otpada do tretmana. Takođe, ovim Pravilnikom propisuje se način tretmana i odlaganja medicinskog otpada a posebno tretmana infektivnog otpada i oštrih predmeta, tretman i odlaganje otpada zagađenog krvlju i telesnim tečnostima, tretman patoanatomskog otpada, tretman hemijskog, farmaceutskog i citotoksičnog otpada, otpada sa visokim sadržajem teških metala i otpadnih boca pod pritiskom i posebno propisan termički tretman medicinskog otpada.

Ukoliko je jedna apoteka osnovana kao zdravstvena ustanova, da li su svi ogranci te apoteke dužni da prikupljaju neupotrebljene lekove građana? Da
li apoteka ima slobodu da odredi određene termine kada prikuplja otpad i da li je za to u svakoj apoteci potrebno posebno obučeno lice?

– Preuzimanje neupotrebljivih lekova od građana, propisano je Članom 6. Pravilnika u kome se između ostalog decidno navodi da neupotrebljive lekove građani vraćaju apotekama sa liste apoteka koje su dužne da preuzimaju neupotrebljive lekove od građana, a listu apoteka čine sve apoteke osnovane kao
zdravstvena ustanova kao i apoteke osnovane kao privatna praksa.
Dakle, svi ogranci navedenih apoteka imaju obavezu sakupljanja i pri tome neophodno je da u poslovnom prostoru obezbede prostor za kontejner za besplatno sakupljanje neupotrebljivih lekova od građana. Takođe je neophodno da se kontejner za sakupljanje neupotrebljivih lekova postavi na vidljivo označeno mesto,
dostupno za odlaganje i označi u skladu sa ovim Pravilnikom.
U apotekama koje preuzimaju neupotrebljive lekove od građana, na vidnom mestu ističe se obaveštenje da se u tim apotekama prikupljaju neupotrebljivi lekovi od građana, kao i da se za vraćanje neupotrebljivih lekova ne plaća naknada.

Da li postoje određeni zahtevi kako moraju da izgledaju kontejneri (dimenzije, označavanje i sl.)? Takođe, spominje se odlaganje i u kese. Da li postoje posebni zahtevi za kese i gde one mogu da se nabave?

– Pravilnikom je propisano samo da kontejner treba da bude izrađen od tvrde plastike, da ima obezbeđenu odgovarajuću bravu za zaključavanje, kako bi se onemogućilo neovlašćeno otuđivanje vraćenih lekova. Posebni zahtevi koji se odnose na izgled i dimenzije istog nisu propisani Pravilnikom, što znači
da je ostavljena mogućnost apotekama ili ovlašćenim sakupljačima farmaceutskog otpada, koji su dobili dozvolu nadležnog organa za sakupljanje ovog otpada, da u skladu sa svojom politikom poslovanja, nabave iste.
Radi olakšanja sakupljanja farmaceutskog otpada i pražnjenja kontejnera, preporučljivoje da se u pomenute kontejnere postave i odgovarajuće kese crvene boje u skladu sa članom 7. Pravilnika.
Kese i kontejnere subjekti sistema sakupljanja ove vrste otpada, obezbeđuju sami, u skladu sa politikom poslovanja ili pak uz pomoć donacija zainteresovanih strana.

Kada apoteka prikupi neupotrebljene lekove, kakva je procedura nakon toga?

– Članom 56. Zakona o upravljanju otpadom propisano je da je proizvođač i vlasnik farmaceutskog otpada dužan da sa farmaceutskim otpadom postupa kao sa opasnim otpadom.
Apoteke i zdravstvene ustanove dužne su da neupotrebljive lekove (lekovi sa isteklim rokom trajanja, rasuti lekovi, neispravni lekovi u pogledu kvaliteta i dr.) vrate proizvođaču, uvozniku ili distributeru radi bezbednog tretmana, naročito citostatike i narkotike.
Produžena odgovornost proizvođača proizvoda, odnosno uvoznika ili distributera jeste da konačno zbrine nastali otpad koji predstavlja proizvod koji je postao neupotrebljiv jer mu je istekao rok trajanja.
Svako kretanje otpada , prati Dokument o kretanju opasnog otpada u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom i Pravilnikom o obrascu Dokumenta o kretanju opasnog otpada i uputsvom za njegovo popunjavanje(Sl.glasnik RS, br 72/09).

Često pitanje koje smo imali priliku da čujemo od farmaceuta u apotekama odnosi se na troškove uklanjanja farmaceutskog i medicinskog otpada.
Čiji su trošak usluge odvoženja otpada iz apoteka, dalja obrada i izvoz tog otpada?

– Članom 78 Zakona o upravljanju otpadom, propisano je da proizvođač ili vlasnik otpada snosi troškove sakupljanja, transporta, skladištenja, tretmana i odlaganja otpada u skladu sa Zakonom. U slučaju postupanja sa farmaceutskim otpadom, kao jednim od posebnih tokova otpada, odgovornost vlasnika se prenosi na proizvođača, uvoznika ili distributera na osnovu člana 56 navedenog Zakona.

Da li u Srbiji postoje postrojenja za tretman medicinskog otpada?

– U Srbiji ne postoje postrojenja izgrađena po standardima EU za tretman farmaceutskog otpada i to je jedini razlog zašto se ovaj opasan otpad izvozi u zemlje EU na trajno zbrinjavanje.
Što se tiče infektivnog medicinskog otpada, Republika Srbija je dobila donaciju EU u okviru prve faze projekta koju je sprovelo Ministarstvo zdravlja RS „Tehnička pomoć u upravljanju medicinskim otpadom” tj. dobila je 78 autoklava i 78 drobilica za tretman ove vrste otpada i 25 specijalizovanih vozila za transport istog od mesta nastanka do mesta tretmana.
Tako autoklaviran infektivni MO i usitnjen do neprepoznatljivog oblika, može se odložiti na deponiju komunalnog otpada.

»Apoteke imaju obavezu propisanu Zakonom da predaju farmaceutski otpad i to:
• ovlašćenom pravnom licu tj. operateru koje poseduje dozvolu izdatu od strane nadležnog organa, sa kojim ima potpisan ugovor o saradnji ili
• proizvođaču, uvozniku ili distributeru sa kojim ima potpisan ugovor o saradnji, koji u tom slučaju, takođe, moraju imati dozvolu za sakupljanje, transport, skladištenje ili izvoz farmaceutskog otpada.

»Na osnovu člana 56 Zakona o upravljanju otpadom (“Sl. glasnik RS”, br. 36/09), ministar zdravlja i ministar životne sredine i prostornog planiranja, donose Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom (“Sl. glasnik RS”, br. 78 od 25.10.2010. godine). Pravilnik je stupio na snagu 02.11.2010. godine.