Magazine White – broj 41
Piše: Prof.dr Sava Mićić, predsednik Udruženja urologa Srbije
Odnos između benigne hiperplazije prostate (BPH) i godišta muškarca je jasan – studije su pokazale da prosečno 50 odsto muškaraca ima patološku BPH u njihovim šezdesetim godinama. LUTS (lower urinary tract symptoms – simptomi donjih mokraćnih puteva)
se takođe povećava sa godinama starosti, a to sa svoje strane ima značajan uticaj na svakodnevni život muškarca. Progresivna priroda ovog oboljenja je potvrđena studijama (Olmsted County Study – 1996) na 2.115 muškaraca, starosti od 40 do 75 godina, u periodu praćenja od 12 godina. Olmsted studija je pokazala godišnji porast bodova od 0,18 I (IPSS bodovni skor) i smanjene protoka urina za 2 odsto godišnje (slike 1,2 i 3).
Dugotrajne posledice progresije BPH su akutna retencija i neophodna hirurška intervencija. Lečenje BPH ima za cilj da oslobodi muškarca tegoba, simptoma i da popravi protok urina u kratkom periodu vremena, sa smanjenjem rizika od progresije bolesti kao dugotrajnim ciljem. Oba udruženja urologa – i evropsko (EAU) i američko (AUA), preporučuju preko svojih vodiča medikamentnu terapiju ili minimalno invazivnu terapiju kod muškaraca sa umerenim LUTS-om, koji se određuje IPPS-om (International Prostate Symptom Score), od 8 do 19 bodova (tabela 1 i 2). Muškarci sa manjim IPSS brojem bodova, do 8, mogu se pratiti i mogu uzimati brojne prirodne preparate i voditi računa o načinu života. Grupa muškaraca sa izraženim tegobama, odnosno onih koji imaju IPSS broj bodova preko 19 do 35, moraju biti lečeni ili hirurški (transuretralna resekcija prostate – TUR) ili minimalno invazivnim metodama i medikamentnom terapijom (slika 4). Pre odluke o vrsti lečenja potrebno je uraditi rektalni tuše i pregled abdomena ultrazvukom. Potrebno je uraditi laboratorijske analize (bubrežna funkcija i serumski PSA – specifični antigen prostate). Lečenje BPH je danas promenilo sliku same bolesti i komplikacije koje su se ranije javljale, danas su značajno ređe (slika 5).
Dva tipa lečenja BPH su danas aktuelna. Blokatori alfa receptora smanjuju tenziju glatke muskulature u prostati i vratu mokraćne bešike, što vodi povećanju protoka urina i smanjenju tegoba (LUTS-a). Ovaj efekat je vidljiv prosečno posle 2 nedelje uzimanja. S druge strane, inhibitori 5 alfa reduktaze deluju blokiranjem 5 alfa reduktaze, koja smanjuje aktivni oblik testosterona – dihidrotestosteron, koji je osnovni androgen u rastu prostate. Smanjujući dihidrotestosteron, vodi smanjenju ili zaustavljanju progresije BPH. Efekat ovoga se ogleda u smanjenju veličine prostate, smanjenju tegoba i poboljšanju protoka urina, ali vreme potrebno za ostvarivanje ovih efekata je prosečno 3 meseca. Dva izoenzima 5 alfa reduktaze su identifikovani: tip 1 i tip 2. Registrovani inhibitori 5 alfa reduktaze su finasterid, koji blokira tip 2, i dutasterid, koji blokira oba izomera.
Danas se u vodičima terapije za BPH ističe da ako je veličina prostate preko 30 ml (umereno i značajno uvećana prostata), treba početi sa kombinovanom terapijom (slika 6), koja podrazumeva korišćenje i blokatora alfa receptora i inhibitora 5 alfa reduktaze. Kod muškarca sa tegobama (LUTS-om) a veličinom prostate manjom od 30 ml, terapija podrazumeva korišćenje samo blokatora alfa receptora.
Što se tiče dužine trajanja kombinovane terapije, na osnovu različitih studija, predlaže se da se posle 9 do 24 meseca može prekinuti sa davanjem blokatora alfa receptora, bez pogoršanja simptoma ili tegoba. Kod muškaraca sa izraženim tegobama, studije predlažu i duže uzimanje kombinovane terapije.