Milanka Šetina, dipl. molekularni biolog i fiziolog, M.Sc primenjene genetike

Svi smo mi “proizvod” naših roditelja. Dokazi za to leže u našoj krvi, u svakoj našoj ćeliji. Rađamo se sa odre-
đenom krvnom grupom. Bazično, postoje 4 tipa krvnih grupa: A, B, AB i O. Ova klasifikacija krvi se bazira na prisustvu ili odsustvu antigena na površini krvnih ćelija, crvenih krvnih zrnaca-eritrocita.
Dodatna specifična karakteristika krvi je Rh (rezus) faktor.

Nosioci ovog specifičnog faktora su označeni kao Rh pozitivni (Rh+), a oni kod kojih odsustvuje ovaj faktor su Rh negativni (Rh –). Krvne grupe i rezus faktor se nasleđuju od roditelja.
Genima je determinisano koju krvnu grupu i koji Rh faktor ćemo posedovati. Gen za Rh faktor se nalazi na 1. hromozomu i ima 2 alela.
Genotip za Rh faktor može biti:
Rh+Rh+, Rh+Rh-, Rh-Rh-.
Rh pozitivan gen je dominantan u odnosu na Rh negativan gen, pa će nosioci Rh+Rh-, a i Rh+Rh+ genotipa, biti Rh pozitivne jedinke, dok jedinke nosioci Rh-Rh- genotipa su Rh negativni.

Koji Rh faktor će naslediti beba?

Beba nasleđuje po jedan gen od svakog roditelja. Rh- roditelji će uvek donirati Rhgen, dok Rh+ roditelji mogu na naslednika preneti Rh+ ili Rh- gen, u slučaju da su nosioci heterozigotnog genotipa Rh+Rh-.

Gen je “ recept” za sintezu jednog proteina

Gen nosi informaciju za sintezu jednog proteina. Kod Rh+ nosioca taj protein, nazvan još i Rezus faktor je površinski D antigen koji se eksprimira na eritrocitima.
Jedinke nosioci Rh-Rh- genotipa nemaju ovaj protein na površini crvenih krvnih ćelija.

Šta se dešava kada se krvna grupa majke i krvna grupa ploda po Rezus podeli ne podudaraju?

Komplikacije nastaju ukoliko je majka nosilac Rh-Rh- genotipa, tj. njeni eritrociti nemaju površinski D antigen, a otac je Rh+. U tom slučaju dete može naslediti Rh+ gen od oca, a od majke može naslediti samo Rh-, i s obzirom da je Rh pozitivan gen dominantan u odnosu na Rh negativan gen, beba će imati Rh+Rhgenotip, odnosno biće Rh+. Problem
nastaje kada dođe do mešanja majčine i bebine krvi iz posteljice: majčino telo prepoznaje bebine eritrocite kao strana tela, tj. antigene protiv kojih će razviti imunski odgovor i produkovati antitela. Stvorena antitela
razaraju bebine eritrocite i dovode do fatalnog ishoda.
Ova hemolitička bolest novorođenčadi u slučaju Rh inkompatibilije se naziva još i erythroblastosis fetalis.
Naime, tokom prve trudnoće Rh- majke koja nosi Rh+ fetus neće biti uočene značajne prepreke na relaciji
plod-majka iz razloga što majka obično nije izložena dovoljnom broju fetalnih eritrocita da bi se aktivirao njen
imunološki sistem. Tek u momentu porođaja, u toku odlubljivanja posteljice, dolazi do prodora većih količina fetalnih eritrocita u krvotok majke. Tada dolazi do aktivacije majčinih B-limfocita i pokretanja imunološkog
odgovora prilikom kojeg se produkuju velike količine antitela specifičnih za D antigen na eritrocitima – razvija se Rh senzibilizacija ili Rh osetljivost.
Kao i u svakom imunološkom odgovoru, tako se i ovde stvaraju i memorijski limfociti koji imaju glavnu
ulogu u sekundarnom imunološkom odgovoru, tj. pri ponovnom kontaktu sa istim antigenom.
U narednoj trudnoći eritrociti fetusa će pokrenuti sekundarni imunološki odgovor i produkciju antitela od
strane majke. Antitela uperena protiv D antigena na bebinim eritrocitima prodiru preko placente u krvotok fetusa
gde izazivaju lizu eritrocita fetusa, što dovodi do anemije fetusa još intrautero i fatalnog ishoda.
Preventivne mere koje se sprovode kako bi se sprečile komplikacije u slučaju Rh inkopatibilije su obavezne pretrage i analize krvi koje se izvode na početku trudnoće u cilju utvrđivanja krvne grupe i Rh faktora. Ukoliko je trudnica Rh-, određuje se i Rh faktor njenog partnera. U slučaju da je aktuelnoj trudnoći prethodio spontani pobačaj ili
abortus, tada trudnica u krvi već poseduje antitela na površinski D antigen. Pretragama krvi se može detektovati
njihovo prisustvo, kao i odrediti njihova koncentracija.
Hemolitička bolest novorođenčeta se može sprečiti ako se majci 24-48 sati posle prvog porođaja daju
antitela protiv Rh antigena. Serum, koji sadrži specifična antitela za Rh+ eritrocite se daje u obliku injekcije porodilji nakon svakog porođaja, kao i nakon pobačaja. Ova antitela će uništiti Rh+ eritrocite ploda koji su prodrli u krvotok majke, čime se sprečava iniciranje imunološkog odgovora majke i produkcija antitela za Rh antigen.
Ukoliko se, ipak, ustanovi da je došlo do razvoja reakcije preosetljivosti, odnosno hemolitičke bolesti usled Rh
inkompatibilije, postoji dve solucije: da se intrauterino izvrši potpuna zamena krvi fetusa, ili majka može biti
podvrgnuta plazmaferezi, kako bi se iz njene krvi uklonila specifična antitela.

Izvor: Bebin izbor