Ostali dermatološki preparati

U ovu grupu spadaju svi preparati za lečenje bolesti i stanja kože koji ne mogu ući u druge grupe. Tako u ovu grupu spadaju antihidrotici,

tj. preparati za lečenje i sprečavanje preteranog znojenja, preparati za lečenje poremećaja kose – medicinski šamponi i preparati za lečenje opadanja kose, neki preparati za lečenje bradavica i razni drugi preparati koji se ne mogu svrstati u neke druge grupe.

Kosa
Kosa se smatra „priveskom“ kože („adneksom“ kože). Važan je deo individualnosti svakoga, a bolesti i anomalije na kosi imaju veliki estetski, posebni i psihološki uticaj na čoveka. Zasebna grana dermatologije koja proučava anomalije, oštećenja, i bolesti kose naziva se trihologija. Najčešće bolesti kose jesu perut, seboreja vlasišta i alopecija (opadanje i gubitak kose)

Alopecija
Najveći problem kod velikog broja ljudi je gubitak vlasi što manje-više rezultuje pojavom ćelavosti. Problem je češće prisutan kod muškaraca, no i kod žena je takođe prisutan u priličnom postotku. Gubitak kose zove se alopecija.

Effluvium symptomaticum
Effluvium symptomaticum je prolazna ćelavost koja može nastati nakon raznolikih unutrašnjih i spoljašnjih uticaja. Na sve jače nadražaje kosa reaguje po principu “sve ili ništa”. Ako je štetno delovanje na kosu bilo dovoljno jako i prešlo određeni stepen, 60-80% vlasi može istovremenno preći iz višegodišnje faze rasta u telogenu fazu i može se pojaviti simultano opadanje. Oko 8-12 nedelja nakon delovanja nekog uzroka pacijenti navode da kosa difuzno opada. Bolesnici navode da prilikom češljanja i pranja kose ispadne oko 100 do 1000 vlasi.
U simptomatskoj difluviji ubrajaju se sva postfebrilna, postpartalna, neonatalna, medikamentozna (npr. hemoterapija), toksična, psihogena i hormonalna opadanja kose. Uzrok opadanja kose saznaje se iz brižljivog razgovora sa pacijentom.
Klinička slika je dosta tipična, pa se lako razlikuje od drugih vrsta ćelavosti, npr. alopecije areate. Smatra se da zbog stresnog načina življenja, podloga opadanja kose je često psihološka.
Nakon uklanjanja uzroka alopecije kosa naraste za oko 6 meseci. Što se tiče terapije, u slučaju utvrđenog uzroka sprovodi se terapija samog uzroka ćelavosti. Kod ostalih slučajeva terapija se sastoji od lečenja simptoma.

Seboreična alopecija
Dokazano je da u pubertetu bolesnici primećuju da im uz jaku masnoću kose i kože vlasišta pojačano opadanje kose, pogotovo na temenu.

Androgena alopecija

Androgena alopecija jeste gubljenje kose kod muškaraca u ranim zrelim godinama života. Bolesnici se žale na jako opadanje kose bez drugih promena na vlasištu. Oko dvadesete godine života kod oko 5% belaca kosa simetrično opada u predelu čeonih uglova. U 30-tim godinama kosa se brže gubi i na temenu, pa se tokom vremena spajaju ćelava žarišta na području frontalne i parijetalne regije glave. Kod žena je taj oblik ćelavosti ređi i nastupa kasnije. Vrlo često osoba koja već ima „mušku“ ćelavost u porodici ostaje bez kose. Androgena ćelavost je indukovana, kao što joj i ime kaže, stimulacijom korena vlasi androgenim hormonom dihidrotestosteronom (DHT) uz sudelovanje naslednih faktora. Naime, u koži se nalazi enzim 5-alfa-reduktaza. Taj enzim redukuje testosteron u dihidrotestosteron. Dihidrotestosteron je, pak, odgovoran za celi niz kožnih poremećaja, kao što su akne i gubljenje kose. Koren kose sadrži 5-alfa-reduktazu tipa II. Kod muškaraca sa androgenom alopecijom koža na područjima glave koja ostaje bez kose sadrži minijaturizovane folikule kose (korenje kose) i pojačanu koncentraciju DHT. No, muškarci koji nemaju dovoljno 5-alfa-reduktaze tipa II u korenu kose ne pate od androgene alopecije. Taj se efekat može videti samo kod genetski predodređenih osoba. Stoga je jedna od strategija lečenja takve ćelavosti blokada enzima 5-alfa-reduktaze i posledično smanjenje opadanja kose.

Alopecia areata
Bolesnici najčešće slučajno ili kod frizera primete da im nedostaje kosa na jednom ili više okruglastih žarišta veličine nokta do dlana. U 10-20 % slučajeva postoji genska predodređenost i nasledni faktor. Pojavljuje se kod 1-3% osoba oba pola najčešće između 5. i 40. godine života. Neki autori navode kao uzrok hronične upalne nadražaje, najčešće u području zuba, nosa, ždrela ili paranazalnih sinusa, drugi uzrokom smatraju endokrine uticaje. Mnogi kao uzrok navode jake psihičke stresove. Ima i drugih hipoteza (imunološka, nedostatak cinka, autoimuna).

Cilj svakog oblika lečenja je podstaknuti koren vlasi na rast, tj. stvaranje nove kose. Dolaze u obzir kortikosteroidne masti ili losioni tokom nekoliko nedelja. Ako nema rezultata, kortikosteroidi se koriste intradermalno i to triamcinolon acetonid sa lokalnim anestetikom. Porast kose može se očekivati za 6-7 nedelja. Ako i dalje nema rezultata mogu se dati kortikosteroidi per os, ako nema kontraindikacija (30-40 mg prednizolona dnevno) tokom 3 nedelje. Nakon toga doza se postepeno smanjuje na dozu održavanja ili se ukida. Takođe se koristi 2%-tni minoksidil ili PUVA terapija.

Ne postoji savršen lek koji će u potpunosti zaustaviti gubitak kose, no od nedavno se na tržištu nalaze ampule za kosu sa amineksilom.
Lek izbora za androgenu alopeciju je 2%-tni losion sa minoksidilom, koji širi krvne sudove. U terapijskim mogućnostima žene su u nešto boljem položaju jer lokalno mogu upotrebljavati losione sa estrogenima koji deluju tako, da inhibiraju delovanje 5-alfa-reduktaze. Peroralno se mogu davati antiandrogeni finasterid ili ciproteron acetat u kombinaciji sa estrogenima, pazeći na kontraindikacije (trudnoća, oboljenje jetre, dijabetesa).

Minoksidil
Minoksidil je aktivator kalcijumovih kanala, snažan je dilatator arteriola. Minoksidil je na tržište došao kao antihipertenziv, a to je i danas. Međutim, tokom dugih godina kliničke primene u lečenju povišenog krvnog pritiska primećena je vrlo česta nuspojava – pojačan rast dlaka na inače obraslim ili neobraslim delovima tela, hipertrihoza. Tada se došlo na ideju da bi se minoksidil, u obliku losiona, mogao koristiti za lečenje ćelavosti. Pokazalo se da takvi losioni doista mogu pomoći kod gubitka kose i to u 60% slučajeva.
Mehanizam putem kojeg minoksidil ostvaruje pozitivne efekte na rast dlake nije sasvim razjašnjen. Smatra se da to toga dolazi zbog pojačane cirkulacije u koži. Naime, kao periferni vazodilatator minoksidil pojačava mikrocirkulaciju u području korena kose. Minoksidil stimuliše vaskularni endotelni faktor rasta (VEGF) i smatra se da je VEGF odgovoran za pojačanu cirkulaciju, povećanje metaboličke aktivnosti koja se može primetiti tokom rasta kose. Minoksidil dolazi u obliku losiona za primenu na vlasištu kose u koncentraciji od 2 % ili 5 %. Ženama se ne preporučuje 5% losioni, dok muškarci mogu koristiti i jednu i drugu koncentraciju, zavisno od stepena gubitka kose. Odgovor kose na minoksidil je individualan. Kod nekog uopšte ne dolazi do oporavka i opadanje kose se nastavlja. Kod velikog broja pacijenata dolazi do prestanka opadanja kose, ali ne i do ponovnog rasta kose. Uglavnom zaustavljanje opadanja kose događa se kod 80% pacijenata. Maksimalno se sme upotrebiti 2 ml losiona. Nekritička i prekomerna upotreba losiona može dovesti do kardioloških nuspojava – zadržavanje vode u telu i tahikardija.
Losioni sa minoksidilom ne smeju koristiti trudnice i dojilje. Moguće dermatološke nuspojave su pojave iritacije vlasišta, osećaj pečenja kože, crvenilo i pojava peruti. Paradoksalno se može pojaviti i pojačano opadanje kose. Ukoliko se pojavi iritacija vlasišta kose tada bi se trebalo prestati sa korišćenjem preparata sa minoksidilom. No, najopasnije nuspojave ovih preparata jesu one povezane sa apsorpcijom minoksidila u krvotok. Neracionalna i prekomerna upotreba ovih preparata, a u želji za što boljim i što bržim rastom kose, može rezultovati u pojačanoj apsorpciji minoksidila u krvotok. S obzirom da je on antihipertenziv javljaju se hipotenzija, bolovi u grudima, tahikardija, oticanje ruku ili stopala, vrtoglavica. Takođe, prijavljivani su i slučajevi iznenadnog neobjašnjivog dobijanja na telesnoj težini.

Finasterid
Finasterid je sintetski 4-azasteroid, specifični inhibitor tipa II 5-alfa-reduktaze, intraćelijskog enzima koji pretvara androgeni testosteron u dihidrotestosteron (DHT). Finasterid se ne veže za androgene receptore i nema androgene, antiandrogene, estrogene, antiestrogene ili progestagene efekte. Blokada tog enzima zaustavlja periferno pretvaranje testosterona u androgen dihidrotestosteron, što rezultuje znatnim padom serumske i tkivne koncentracije DHT-a. Finasterid uzrokuje brzi pad serumske vrednosti DHT-a.
Primena finasterida smanjuje vrednost DHT-a u koži, te dolazi do blokade proseca koji su odgovorni za minijaturizaciju korena kose što vodi obratnom procesu opadanja kose u androgenoj alopeciji.
Dolazi u obliku tableta. Koristi se pre svega za lečenje benigne hiperplazije prostate jer je preterano pretvaranje testosterona u DHT takođe uzrok i te bolesti. No, u malenoj dozi može se koristiti i u lečenju muške ćelavosti (androgena alopecija) za poboljšanja rasta kose i sprečavanje daljnjeg gubitka kose. Delotvorna dnevna doza u tom slučaju iznosi 1 mg. No, da bi lek delovao potrebno ga je uzimati najmanje 3 meseca, tek nakon tog razdoblja primeti se pojačan rast kose ili zaustavljanje daljnjeg opadanja kose. Ali, prestanak uzimanja finasterida uzrokuje i postepen gubitak celokupnog pozitivnog efekta, te kosa ponovno počinje opadati i stanje se unutar godine dana vraća na početni nivo. Stoga je za postizanje maksimalnog efekta potrebno stalno uzimati lek. S obzirom na njegovu sadašnju veliku cenu to često nije izvodivo.
Finasterid je namenjen samo muškarcima i ne preporučuje se ženama, s obzirom da deluje antiandrogeno kod trudnica može uzrokovati poremećaje razvoja spoljašnjih genitalija muškog fetusa. Zbog toga je potpuno zabranjen trudnicama i ženama koje bi mogle zatrudniti. Štoviše, te osobe ne smeju doći u nikakav otvoreni kontakt sa bilo kakvim preparatima finasterida, pa niti sa zdrobljenim tabletama koje sadrže finasterid.
Nuspojave koje se mogu javiti kod muškaraca jesu smanjeni libido i erektilna disfunkcija (impotencija). Takođe, može doći do smanjenja ejakulata, osetljivosti i povećanja dojki, te alergijskih reakcija.

Prilagodjeno na srpski sa sajta farmakologija.com