Autor: Prof.dr Ljiljana Janošević, načelnik Odseka za rinoalergologiju, Klinika za ORL i MFH Kliničkog centra Srbije
Alergijski rinitis predstavlja alergijsku reakciju organizma koja nastaje kao odgovor imunog sistema na supstance koje se udišu, kao što je na primer polen.
Alergijski rinitis je često oboljenje, kao i sve alergije i sve je učestalije u urbanim sredinama. Podaci iz istraživanja ukazuju da čak 24 odsto populacije u Evropi boluje od alergijskog rinitisa. To je razlog zbog kojeg se danas alergijski rinitis tretira kao opšte zdravstveni problem.
Alergijski rinitis se klasifikuje kao sezonski i celogodišnji. Kod sezonskog alergijskog rinitisa simptomi traju samo u određenom periodu godine, npr. u vreme sezone cvetanja određenih biljaka, kao što su drveće, trave i korovi. Kod celogodišnjeg alergijskog rinitisa, alergeni su prisutni tokom cele godine, npr. grinje, životinjske dlake i neke vrste buđi.
Simptomi alergijskog rinitisa nalikuju simptomima prehlade, ali ove simptome ne izazivaju virusi. Pri udisanju polena, imuni sistem se aktivira, oslobađaju se supstance poput histamina i medijatora zapaljenske reakcije, koji dovode do upalnog procesa u sluzokoži nosa. Kao rezultat aktivacije imunog odgovora, javljaju se simptomi nadražaja – svrab i kijanje, kao i zapušenost nosa, koja je često praćena znacima oboljenja paranazalnih sinusa. Kod velikog broja bolesnika simptomi nosa i sinusa udruženi su sa svrabom, suzenjem i crvenilom očiju. Čak 71 odsto pacijenata pati istovremeno od nosnih i očnih simptoma usled alergije na polene.
U zavisnosti od izraženosti simptoma, odnosno težine bolesti kod pacijenata, varira i kvalitet života. Osobe sa izraženim simptomima su često iscrpljene, loše spavaju, deca imaju lošije rezultate u školi, a odrasli na poslu. Kvalitet života je posebno narušen bolesnicima koji u toku obavljanja svoga posla dolaze u kontakt sa polenima ili se bave profesijama za čije je obavljanje potrebna visoka koncentracija, a koja je narušena simptomima oboljenja.
Nelečeni alergijski rinitis može uticati na funkciju susednih organa, kao što su paranazalni sinusi, srednje uvo, a može biti uzrok slabljenja osećaja mirisa. Poremećaji koje alergijski rinitis izaziva na nosu i paranazalnim sinusima negativno se odražavaju na funkciju pluća i srca. Pored toga, ovo oboljenje često je povezano sa bronhijalnom astmom i nosnim polipima. Najbolji način za kontrolu simptoma jeste izbegavanje situacija u kojima se dolazi u kontakt sa izazivačima alergijske reakcije, npr. košenje u vreme cvetanja uzročnog polena. Ipak, većini osoba sa sezonskim alergijskim rinitisom neophodna je medikamentozna terapija. Lekovi kao što su antihistaminici i intranazalni kortikosteroidi su neophodni da bi se uspostavila kontrola nad simptomima alergijskog rinitisa.
Intranazalni kortikosteroidi smanjuju upalu sluzokože nosa i umanjuju zapušenost nosa, svrab i kijanje, deluju lokalno na mestu upale i njihova primena je efikasna i sigurna. Postoje i novi intranazalni kortikosteroidi, kao što je flutikazonfuroat, koji osim nosnih umanjuju i očne simptome, najčešće svrab i suzenje očiju. Prve rezultate ovi lekovi ne pokazuju odmah, već je do poboljšanja potrebno sačekati nekoliko dana, ali nakon toga olakšanje simptoma je vidljivo i ima sve bolje efekte na simptome alergijske reakcije kod duže primene.
Neophodno je redovno koristiti terapiju tokom cele sezone cvetanja biljaka koje izazivaju alergijsku reakciju. Najbolji efekti se postižu ukoliko se terapija započne dve nedelje pre početka sezone uzročnog polena. Uz adekvatnu terapiju, započetu na vreme i izbegavanje izazivača alergijskog rinitisa, moguće je izbeći ili bar znatno ublažiti pojavu simptoma.
Treba istaći da je zahvaljujući povoljnom sigurnosnom profilu savremenih intranazalnih kortikosteroida, njihova primena u dužem vremenskom periodu bezbedna kako kod odraslih tako i kod dece. To je posebno značajno kod osoba koje boluju od onog oblika sezonskog alergijskog rinitisa kod koga je sezona polena duga, nekada od marta do kraja oktobra. Ipak, osobe na bilo kojoj vrsti antialergijske terapije pa i intranazalnim glikokortikoidima treba da budu pod redovnim nadzorom ordinirajućeg lekara.
Znatan broj bolesnika sa alergijskim rinitisom ne leči se adekvatno ili se uopšte ne leči. Najčešće pacijenti pribegavaju samolečenju tako što koriste vazokonstriktorne supstance. Iako oni daju trenutno poboljšanje nosnih simptoma, to nije dobro rešenje jer se smeju koristiti samo kratak vremenski period, do deset dana. Dugotrajna primena ovih lekova može izazvati oštećenja sluzokože nosa koja mogu značajno da naruše funkcije nosa.
Istraživanja su pokazala da su pacijenti skloni da potraže pomoć lekara tek kada simptomi alergijskog rinitisa postanu nepodnošljivi. Upravo zbog toga je neophodno da se osobe koje primete prve simptome alergijskog rinitisa obrate lekaru kako bi na vreme dobili adekvatne informacije. Uz savet lekara i primenu savremene terapije, pacijenti oboleli od alergijskog rinitisa imaju sve mogućnosti da umanje uticaj alergijskih simptoma na svoj život i prevaziđu alergijsku bolest.
Kako se zastiti od alergijskog rinitisa