Opšti anestetici su supstance za postizanje anestezije. Anestezija je reverzibilna, nespecifična depresija centralnog nervnog sistema koju karakteriše amnezija (gubitak pamćenja), analgezija (gubitak oseta bola), pad mišićnog tonusa, gubitak refleksnih pokreta, hipnoza i gubitak svesti.
Pojam anestezije se obično meša sa pojmom narkoze što je pogrešno! Narkoza nije anestezija, nego opštiji pojam. Narkoza je reverzibilna depresija normalne aktivnosti CNS-a nastala hemijskim supstancama unesenim u telo – za razliku od anestezije (koja je strogo kontrolisana) narkoza je obično nekontrolisana i opasna. Svi anestetici su narkotici, ali svi narkotici nisu i anestetici. Kod uvođenja u anesteziju prvo je zahvaćena kora mozga, pa njegovi dublji delovi, pa kičmena moždina. Zatim je zahvaćena medula oblongata (što je opasno jer može doći do smrti). Neke supstance deprimiraju CNS obrnutim redom a to je npr. morfin. Kod anestezije staju skoro sve funkcije nervnog sistema osim disanja i rada srca, međutim, u slučaju nepažnje postoji opasnost da i te funkcije budu zahvaćene što vodi u smrt anestezirane osobe. Naime, anestezija nije san (kako se to pogrešno smatra) nego sveopšti gubitak svesti i funkcija mozga, stanje vrlo slično komi. Anestezija je najopasniji medicinski zahvat koji se može primeniti jer svaka nepažnja (čak i kod vrlo banalne operacije) može rezultovati fatalnim posledicama.
Opšte anestetike delimo na:
– inhalacione anestetike
– neinhalacione anestetike
Inhalacioni anestetici uglavnom se koriste za održavanje anestezije dok se neihnalacioni koriste za brzo uvođenje u anesteziju.
Inhalacioni anestetici
Inhalacioni se anestetici daju udisanjem, a tako i izlaze iz organizma. Daju se preko maske i u smesi sa kiseonikom ili vazduhom. To su gasovi ili lako isparljive tečnosti.
Mehanizam delovanja inhalacionih anestetika nije poznat. Njihove molekule su mahom halogenugljovodonici, malene, lako se rastvaraju u mastima u uljima (lipofilni su).
Prvi anestetik bio je etar, a posle je u upotrebu ušao hloroform. Vremenom je i on izbačen, a dugo vremena se koristio i halotan koji je takođe izbačen iz upotrebe zbog hepatotoksičnosti, a koristio se, pa i ponegde se još koristi azotni oksid ili azot-(I)-oksid (N2O) poznatiji kao “gas smejavac”. Danas se koriste tzv.”flurani”, halogenovani lakoisparljivi ugljenovodonici.
Izofluran
U kliničku praksu je uveden 1981. godine. Razlozi su bili mnogo manje nuspojava nego njegov prethodnik halotan. Mana mu je što ima oštar miris pa se koristi samo za održavanje anestezije. Jedna od vrlo opasnih nuspojava koje može izazvati je tzv. “maligna hipertermija” tj. pregrejavanje tela. Izofluran je početkom devedesetih bio najčešće korišćeni anestetik u SAD-u.
Lekovi registrovani u Republici Srbiji 2012.god :Forane, Isofluran Nicholas Piramal
Sevofluran
Sevofluran je novi inhalacioni anestetik. Hemijski je potpuno fluorirani metil etil etar i po tome se razlikuje od ostalih inhalacionih anestetika kao što su halotan, enfluran, izofluran. Kao i izofluran može nastupiti maligna hipertermija. Za razliku od izoflurana nema oštar miris.
Lekovi registrovani u Republici Srbiji 2012.god :Sevorane, Sojourn Sevoflurane
Neinhalacioni anestetici
Zovemo ih još i intravenski anestetici jer se primenjuju intravenski. Koriste se najčešće za uvod u anesteziju. Njihova nezgodna strana je to što se moraju pažljivo dozirati jer kad se jednom ubrizgaju ne može se smanjiti doza, a tada su mogući nesretni slučajevi.
Tiopental
Tiopental je tiobarbiturat, sumporni analog pentobarbitala iz grupe barbiturata. Delovanje barbiturata se povezuje sa pojačanjem inhibitornog delovanja gamaaminobuterne kiseline. Tiopental je depresor centralnog nervnog sistema ultrakratkog delovanja sa vrlo snažnim hipnotičkim i anestetičkim efektom. Ta svojstva imaju i ostali barbiturati, ali se zbog nepovoljnih farmakokinetskih svojstava ne koriste kao intravenski anestetici. Ima izrazito brz nastup, deluje nakon 20 sekundi, praktički dok je pacijentu igla još u veni.
Propofol
Propofol je kratkodelujući intravenski anestetik. Maksimalno delovanje pokazuje 30 sekundi nakon primene. Oporavak je brz i bolesnici su pokretni ubrzo nakon anestezije. Kao i kod drugih općtih anestetika, mehanizam delovanja nije u potpunosti razjašnjen
Lekovi registrovani u Republici Srbiji 2012.god :Diprivan, Propofol 1% Fresenius, Propofol Lipuro 1%
Prilagodjeno na srpski sa sajta farmakologija.com